Bijdrage Begroting 2024

Voorzitter,

Zo op het eerste oog waren wij blij verrast met de begroting. We troffen immers 157 keer het woord ‘dier’ aan. Maar toen we beter keken, bleek 149 daarvan betrekking te hebben op ‘subsiDIERregeling’ of- ‘relatie’. Welgeteld 8 keer had het daadwerkelijk betrekking op ‘dierenwelzijn’ of ‘diersoorten’. Terwijl we zoveel meer kunnen doen.

Want, voorzitter, naast dat er in Nederland zo’n 17,5 miljoen mensen wonen, houden we ook ruim 33 miljoen gezelschapsdieren.

We hechten in Nederland terecht enorm veel waarde aan het hebben van een huisdier. Mensen met een huisdier hebben minder last van depressie, stress, eneenzaamheid. Knuffelen verlaagt de bloeddruk en de hond uitlaten, levert je dagelijkse portie beweging op. Huisdieren hebben dus een positief effect op onze mentale en fysieke gezondheid.

Maar wat als we de zorg voor onze huisgenootjes niet meer kunnen betalen?

Bij ons allemaal staan de beelden van graatmagere, verwaarloosde dieren die bij Limburgse opvangcentra werden achtergelaten op het netvlies gebrand. Het is een trend die onze fractie enorme zorgen baart.

Terwijl dierenartskosten met 20% stijgen, lijden dieren onnodig wanneer hun baasjes de kosten voor hun zorg niet kunnen betalen. Uit onderzoek van EenVandaag blijkt niet alleen dat 20% van de ondervraagden een bezoek aan de dierenarts heeft uitgesteld; 16% ging wegens financiële redenen zelfs helemaal niet naar de dierenarts.

Immers, wettelijk moeten dieren gevrijwaard worden van honger, dorst, pijn en fysiek ongerief. Het mijden van zorg leidt uiteindelijk tot nog hogere kosten.

Bijvoorbeeld wanneer dieren niet worden gesteriliseerd, met ongeplande nakomelingen tot gevolg, die op hun beurt weer zorg nodig hebben of zelfs in het asiel belanden.

In onder andere Amsterdam, Groningen en Arnhem, kunnen financieel kwetsbare huisdierbezitters al een beroep doen op gemeentelijke ondersteuning voor hoge dierenartskosten. Wij willen het welzijn van huisdieren borgen, ongeacht de financiële omstandigheden van hun baasjes, en dient daarom deze motie in:

Om met ingang van 1 januari 2024, middels het openstellen van een categorie dierenartskosten in de bijzondere bijstand, het voor minima mogelijk te maken om aanspraak te maken op financiële ondersteuning bij noodzakelijke veterinaire geneeskunde, en daar gepaste voorwaarden aan te verbinden.

Daarnaast op de kortst mogelijke termijn te onderzoeken hoeveel en welke mensen er in Maastricht moeite hebben om de kosten voor hun huisdier te betalen, waar deze kosten uit bestaan, en wat de impact is op de gezondheid en het welzijn van huisdieren.

Op basis van het onderzoek, samen met betrokken partners, structureel beleid te ontwikkelen om Maastrichtenaren die moeite hebben de kosten voor de zorg van hun huisdier te betalen, te ondersteunen.

En via de gemeentelijke kanalen, Maastrichtenaren bewust te maken van de verantwoordelijkheden en mogelijke financiële consequenties die het houden van een dier met zich meebrengt. En hierover te rapporteren aan de raad.

Voorzitter, naast de 33,4 miljoen huisdieren waar we in Nederland liefdevol voor willen zorgen, zitten er jaarlijks ook nog 400 miljoen dieren gevangen in de bio-industrie. Iedere dag gaan er 1,7 miljoen dieren naar de slacht.

Kortom, met ruim 20 keer zoveel dieren in de vee-industrie als inwoners, is Nederland het meest vee-dichte land ter wereld. En dat nadelige gevolgen voor dierenwelzijn, klimaat en onze gezondheid.

Het minderen van vlees en zuivel is wat ons betreft een kleine, makkelijke en logische stap die we zowel als individu, maar ook als gemeente kunnen maken om grote positieve impact te bewerkstelligen.

Neem dierenwelzijn. Door de enorme omvang van de Nederlandse vee-industrie en het letterlijke moordende tempo waarop dieren worden geslacht, lijden dierenenorm. Handhaven op dierenwelzijn is haast onbegonnen werk. Door inwoners hierover te adviseren, bespaart men met een week lang geen vlees of zuivel consumeren ongeveer een tiende dierenleven. In heel Maastricht een weeklangplantaardig eten, bespaart maar liefst 15 duizend dierenlevens.

Ook de impact van de vee-industrie op het milieu is groot. De dieren in de vee-industrie zijn samen verantwoordelijk voor 14,5% van alle broeikasgasuitstoot. Niet alleen vlees, maar juist ook de productie van zuivel heeft hier een enorm aandeel in. De hoeveelheid water die nodig is voor het produceren van melk is enorm. Waar één persoon gemiddeld 193 liter water bespaart door een week lang geen vlees en zuivel te eten, komt dit voor heel Maastricht neer op een besparing van maar liefst 23 miljoen liter. Kortom: het is de makkelijkste manier om je ecologische voetafdruk te verkleinen.

Tel daarbij op dat het minderen van vlees en zuivel ook een positieve impact heeft op onze eigen gezondheid. Het zorgt voor een verlaagd risico op kanker, diabetes type 2, hart-en vaatziekten, obesitas en betere mentale gezondheid. Een plantaardiger consumptiepatroon kan dus ook de druk op de zorg helpen verlagen.

Ondanks al deze voordelen wordt er door de gemeente Maastricht nog geen enkele aandacht besteed aan het minderen van vlees en zuivel. Wat ons betreft, een enorme gemiste kans. De Nationale Week Zonder Vlees en Zuivel is hiervoor een laagdrempelig, plantaardig initiatief. Kant en klaar kunnen zowel consumenten als organisaties, scholen en restaurants zich hierbij aansluiten. Het staat vol met informatie, tips, recepten en zelfs plantaardige aanbiedingen om de plantaardige week tot een succes te maken. En ook in de toekomst vaker vlees- en zuivelvrij te consumeren.

Daarom dienen wij een motie in (mede door Volt) waarmee we het college oproepen om:

De Nationale Week Zonder Vlees en Zuivel met ingang van de editie in maart 2024 te omarmen in het gemeentehuis.

Aandacht te besteden aan de Week Zonder Vlees en Zuivel op de gemeentelijke kanalen zoals de website en social media;

Ook de Maastrichtse horeca op de hoogte te stellen van de Nationale Week Zonder Vlees en Zuivel, en hierover te rapporteren aan de gemeenteraad.

Dan voorzitter, zo’n 43% van alle Maastrichtse woningen heeft energielabel D of slechter. Bijna 12% heeft zelfs nog het slechtste energielabel: label G. Daar moet volgens ons snel wat aan gebeuren. Niet alleen omdat vanaf 2030 woningen met labels E, F en G niet meer particulier verhuurd mogen worden. Maar bovendien omdat Nederland anno 2023 de hoogste energieprijzen van de EU en zelfs heel Europa heeft. 13% van de huishoudens kampt met ernstige energiearmoede.

Om de verduurzaming van particuliere woningen te versnellen, heeft het Rijk een subsidieregeling opengesteld. Toch wordt daar maar weinig gebruik van gemaakt, getuige de summiere 2% die tot nu toe is aangevraagd. Dit wordt mogelijk verklaard door het hoge aantal particuliere huurwoningen en doordat huurders denken daarbij afhankelijk te zijn van hun verhuurder. En juist doordat veel woningen slecht geïsoleerd zijn, zijn huurders nog eens veel extra geld kwijt aan verwarmingskosten.

Toch hebben huurders minstens één wettelijk middel om verduurzamingsmaatregelen van hun verhuurder af te dwingen. Daarbij kan de huurder een voorstel tot verduurzaming indienen en als het aan voorwaardenvoldoet, moet de verhuurder daar zonder gedegen tegenargument mee akkoord gaan.

Van dit zo genaamde initiatiefrecht maakt echter bijna niemand gebruik, want zo’n voorstel opstellen is heel ingewikkeld. Het onderhandelen met de verhuurder, een eventueel juridisch traject… zonder specialistische begeleiding is het eigenlijk niet te doen. En juist daar schort het aan in veel gemeentes, waaronder ook Maastricht.

Andere gemeentes bieden inmiddels een helpende hand aan huurders. Zo maken zij het makkelijker voor de huurder om gebruik te maken van hun initiatiefrecht.Maastricht hoeft dus zelf niet het wiel opnieuw uit te vinden. De aanpak van bijvoorbeeld Amsterdam of Leiden kan als voorbeeld dienen, zodat ook Maastricht deze begeleiding kan bieden.

Deze kan via verschillende kanalen aangeboden worden. Het kan via een aparte stichting of via het bestaande Klimaathuis of het Huurteam Limburg-Zuid. Deze bieden immers al begeleiding aan huurders. Wij stellen echter voorop dat het college qua uitvoering beleidsvrijheid heeft.

Het dictum luidt:

Al met al verzoeken wij het college om de haalbaarheid, noodzaak en uitwerking van de begeleiding van huurders bij de uitoefening van hun initiatiefrecht voor verduurzaming van hun woning te onderzoeken met betrokken partners. En deze bevindingen op korte termijn te rapporteren aan de gemeenteraad.

Dan, voorzitter, hebben wij wel eens gehoord dat de egel het favoriete dier van onze fractie zou zijn. Nu zijn alle dieren ons even lief. Of dat nou de vlieg, de melkkoe of de egel is. Maar toegegeven, de egel verdient vandaag speciale aandacht. Het gaat immers niet goed met de egel in Nederland. Uit cijfers blijkt dat de instandhouding van de egel de afgelopen jaren gehalveerd is. Dit terwijl de egel een onmisbare rol speelt in het ecosysteem.

Voorzitter, wij dienen vandaag twee moties in om aan onze wettelijke zorgplicht voor wilde dieren te voldoen. Want zoals gezegd, is de egel een uitermate nuttige soort waar het niet goed mee gaat. Hoewel de egel wettelijk beschermdis, sterven er velen aan gifgebruik, maaien, het gebrek aan voedsel en aanrijdingen. Op basis van onze wettelijke zorgplicht en de wettelijke bescherming van de egel vragen we uw college te inventariseren wat we als gemeente kunnen doen om tot een gunstiger staat van instandhouding te komen.

Onlangs heeft uw college in antwoorden op schriftelijke vragen al aangegeven om gevallen blad zoveel mogelijk te laten liggen. Dat is uiteraard een stap in de goede richting. Wel denken wij dat er nog meer is wat Maastrichtenaren zelf kunnen doen voor de egel. Dan denken wij aan het ’s nachts niet laten rijden van de robotgrasmaaier; funest voor een nachtdier als de egel. Ook kan er meegedaan worden aan de egeltelling, en kunnen er verbindingen gemaakt worden in tuinen etc.

Om iets voor de egel terug te doen, dienen wij vandaag een motie in.

Daarin verzoeken wij het college om met betrokken partners te inventariseren waar de egel voornamelijk hun habitat hebben in Maastricht. Aan de hand daarvan te onderzoeken wat de gemeente zelf qua maatregelen kan bijdragen om tot een gunstiger staat van instandhouding te komen en zo te voldoen aan haar wettelijke zorgplicht. En afrondend op de gemeentelijke kanalen aandacht te besteden aan wat Maastrichtenaren zelf kunnen doen voor egels.

Voorzitter, tot slot, neem ik u mee naar een plek uit mijn jeugd: Fort Willem. Enik denk dat ik niet de enige ben die warme herinneringen koestert aan de speeltuin aldaar. Of dat nou als kind, ouder of grootouder is.

Toch is het mij vandaag niet te doen om de speeltuin zelf, maar om de naamgever daarvan. Het fort, gebouwd net na de totstandkoming van het Koninkrijk der Nederlanden, verloor na de Luxemburgse kwestie in 1867 zijn vestingstatus. Een belangrijk jaar bovendien in de Limburgse geschiedenis, aangezien de Duitse Bond en diens rechtsopvolger afstand deed van aanspraak op de provincie Limburg.

Het fort had door de jaren heen allerhande bestemmingen: een schietbaan, een opslag voor landbouwgoederen, een schuilgelegenheid en sinds 1946 werd een deel ingericht als speeltuin. Ondertussen herbergt het fort bovendien bijzondere natuurwaarden. Onder andere beschermde diersoorten als de hazelworm, de muurhagedis en zelfs de zeer zeldzame kleine dwergvleermuis is er waargenomen. En voorzitter, zoals ik zojuist bij de egel ook al zei, hebben wij als gemeente een zorgplicht voor deze in het wild levende dieren.

Een aantal maatregelen is al getroffen. Zo heeft de gemeente Maastricht in 2017 reeds zonnebankjes aangebracht aan de muren van de gracht voor de muurhagedis. Maar doordat de grachten overwoekeren, kan de muurhagedis hier geen gebruik van maken.

Dit overwoekeren komt vooral doordat er schapenbegrazing plaatsvindt. Niet alleen leent de kleine oppervlakte van de grachten zich daar niet voor; de ammoniakuitscheiding van schapen zorgt voor verrijking van de bodem. Hier heeft slecht een beperkt aantal soorten baat bij, hetgeen dus leidt tot biodiversiteitsverlies. Juist door het ecologisch te maaien en dit af te voeren, krijg je verschraling.

Dit resulteert in een rijkere variatie aan plantensoorten en dus insecten. Hier kunnen de aanwezige vleermuizen zich aan laven, de muurhagedis kan zich verwarmen aan de muren in de gracht én mogelijk zou de gracht begaanbaar zijn voor bezoekers. Met dit alles doen we niet alleen recht aan onze wettelijke zorgplicht, maar bovendien aan de nieuwe ontvangstruimte bij het fort.

Daarom verzoeken wij het college zijn eigenaarspositie aan te wenden om met betrokken partners tot een ecologisch verantwoord maaibeheer in de grachten te komen. Dit dus zonder schapenbegrazing, maar door in etappes ecologisch te maaien en dit maaisel af te voeren. Hier gedijen niet alleen genoemde soorten bij. Bovendien zouden er dan meer rondleidingen door Maastrichts erfgoed kunnen plaatsvinden, uiteraard met respect voor flora en fauna. Ik zou (wederom) bijna zeggen: twee vliegen in één klap.

Dank u wel.

Jules Vaessen
Partij voor de Dieren